Θεραπεία Ζεύγους: Πότε, γιατί και πώς μπορεί να βοηθήσει

Πόσες φορές έχουμε προσπαθήσει να μιλήσουμε στον σύντροφό μας και αισθανθήκαμε ότι τα λόγια μας χάθηκαν μέσα σε μια σιωπή; Πόσες φορές μία διαφωνία μοιάζει να επαναλαμβάνεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, σαν να υπάρχει ένα σενάριο που γνωρίζουμε καλά αλλά δεν μπορούμε να αλλάξουμε; Πόσο εγκλωβισμένοι νιώθουμε μέσα σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων που μας επηρεάζουν και έχουν αντίκτυπο τόσο στο “εμείς” όσο και στην αναπαράσταση του εαυτού μας. Παρατηρείται συχνά στα ζευγάρια ένα κοινό αίσθημα του «δεν με ακούς» ή «δεν με καταλαβαίνεις». Και ίσως εκεί, ανάμεσα στις ηχηρές σιωπές και την πηγαία ανάγκη μας για φωνή, να ανοίγεται ο δρόμος για τη θεραπεία ζεύγους. Για μία κοινή αναζήτηση ενός νέου νοήματος, ενός δρόμου επιδιόρθωσης και ανακατασκευής παλαιότερων μοτίβων.

Συχνά υπάρχει η αντίληψη ότι η θεραπεία ζεύγους αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο πριν τον χωρισμό· παρόλο που θα έπρεπε να σηματοδοτεί μία ενεργή επένδυση στη σχέση. Βάσει σύγχρονων ερευνών, δύναται να λειτουργήσει προληπτικά, στοχεύοντας στην ενίσχυση της ικανοποίησης, της επικοινωνίας και της συναισθηματικής υγείας των συντρόφων (Lebow & Snyder, 2022). Σύμφωνα με τη σχεσιακή ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, η σχέση δεν είναι στατική· αποτελεί ένα δυναμικό πεδίο συνάντησης δύο εαυτών, οι οποίοι κουβαλούν την ατομική τους ατζέντα και έτσι ιστορίες, φόβοι και προσδοκίες συναντιούνται και συχνά συγκρούονται (Mitchell, 1988).

Πώς λειτουργεί η θεραπεία ζεύγους στην πράξη

Σε μία θεραπευτική συνεδρία, το εκάστοτε μέλος προσδοκά ο θεραπευτής να πάρει το ρόλο του διαιτητή, να ταυτιστεί μαζί του και να επιπλήξει ή να οριοθετήσει τον άλλο. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική, καθώς στη συνεδρία ο θεραπευτής δεν είναι εκεί για να παίρνει το μέρος κανενός. Ο ρόλος του είναι να ρίξει φως στα σκοτεινά σημεία, να δώσει φωνή στα αιτήματα των συντρόφων και νόημα στις λέξεις που πολλές φορές έρχονται μπερδεμένες· να δημιουργήσει έναν χώρο ασφαλείας, μέσα στον οποίο και οι δύο σύντροφοι μπορούν να εκφραστούν χωρίς φόβο.

Παρόλο που οι δυσκολίες συχνά μοιάζουν με έναν χορό, όπου ο ένας επικρίνει και ο άλλος αποσύρεται, η απόσυρση με τη σειρά της γεννά περισσότερη κριτική, κι έτσι ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται (Resek, 2022).

Σε μία θεραπεία ζεύγους δεν αναζητούμε τον «φταίχτη». Εστιάζουμε στο πώς το ζευγάρι συν-δημιουργεί αυτή τη δυναμική. Αναγνωρίζουμε και μοιράζουμε την ευθύνη από κοινού. Ο Ringstrom (2014) τονίζει πως η αμοιβαιότητα αποτελεί το κλειδί: η αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο όταν και οι δύο αναλάβουν την ευθύνη τους. Έτσι, η συνεδρία γίνεται ένας μικρόκοσμος της σχέσης, όπου η αναπαραγωγή των μοτίβων είναι παρούσα, αλλά σε ένα ασφαλές περιβάλλον που αυτή τη φορά δημιουργεί τον χώρο για να αλλάξουν.

Γιατί ένα ζευγάρι αναζητά θεραπεία ζεύγους

Η ποιότητα και η βάση μιας σχέσης επηρεάζει άμεσα τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική μας υγεία. Η απόφαση να ξεκινήσει κάποιος θεραπεία δεν αποτελεί δείγμα αδυναμίας, αλλά μία πράξη φροντίδας και δέσμευσης απέναντι στον εαυτό και στη σχέση (Johnson, 2019).

Οι λόγοι που κάθε ζευγάρι αποφασίζει να αναζητήσει θεραπεία είναι πολυπαραγοντικοί. Κάποια ζευγάρια ζητούν βοήθεια επειδή η εμπιστοσύνη έχει κλονιστεί από μια απιστία· άλλα επειδή η καθημερινότητα γεμίζει συγκρούσεις ή σιωπές. Πολύ συχνά οι λόγοι έχουν άμεση σχέση με μεγάλες μεταβάσεις που κλονίζουν την καθημερινότητα: ο ερχομός ενός παιδιού, μια απώλεια, κάποια οικονομική δυσχέρεια. Μπορεί να μην είναι σύνηθες, ωστόσο αρκετά ζευγάρια επιλέγουν τη θεραπεία ζεύγους προληπτικά. Ο λόγος δεν είναι ότι «χάλασε» κάτι, αλλά επειδή επιθυμούν να ενισχύσουν την επικοινωνία τους και να προστατεύσουν τη σχέση τους από τη φθορά (Lebow & Snyder, 2022).

Ποιες ανάγκες καλύπτει η θεραπεία ζεύγους

Επικοινωνία και αναγνώριση. Στο επίκεντρο κάθε σχέσης βρίσκεται η ανάγκη να μας ακούσουν. Η Benjamin (2004) μιλά για την αμοιβαία αναγνώριση: να βλέπουμε τον άλλον ως ξεχωριστό, αυτόνομο υποκείμενο και ταυτόχρονα να αντλούμε επιβεβαίωση για τον εαυτό μας. Η θεραπεία δίνει τον χώρο ώστε η επικοινωνία να γίνει θεμέλιο που επιτρέπει στη σύνδεση να ανθίσει.

Συναισθηματική ασφάλεια. Πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε την ευαλωτότητά μας όταν φοβόμαστε την απόρριψη; Η θεραπεία ζεύγους στοχεύει στη δημιουργία των συνθηκών αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ώστε οι σύντροφοι να ξαναβρούν την ασφάλεια μέσα στη σχέση και να μπορέσουν να μοιραστούν τα συναισθήματά τους. Ακόμα και μετά από μια πιθανή προδοσία, όπως και αν αυτή ορίζεται, υπάρχει χώρος επανόρθωσης, αν και εφόσον η σχέση παραμένει ζωντανή και υπάρχει η κοινή επιθυμία (Johnson, 2019).

Αυτογνωσία και ασυνείδητα μοτίβα. Αρκετοί καβγάδες δεν αφορούν το παρόν, αλλά έχουν τις ρίζες τους μέσα στις σκιές του παρελθόντος. Οι γονεϊκές εμπειρίες, κάποιες παλιές πληγές, προσδοκίες και ανάγκες αποτελούν τη βάση του παγόβουνου. Τα ασυνείδητα μοτίβα, ή αλλιώς οι «σχέσεις αντικειμένου», επαναλαμβάνονται στη συντροφική σχέση και χρειάζονται αναγνώριση, εμπερίεξη και αποδοχή και από τις δύο μεριές (Mitchell, 1988; Resek, 2022).

Όραμα και εξέλιξη. Καθώς μία σχέση αποτελεί μία δυναμική διεργασία, δεν μένει ποτέ στάσιμη· είναι πάντα σε γίγνεσθαι. Οι Gigli et al. (2012) μιλούν για το «ασυνείδητο κοινό» του ζευγαριού, έναν χώρο όπου το παρελθόν και το παρόν βρίσκουν έναν τόπο συνάντησης, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για εξέλιξη. Κατά τη θεραπευτική διαδικασία, το ζευγάρι μπορεί να επαναπροσδιορίσει το κοινό του όραμα, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της ζωής του.

Η σχέση ως ζωντανό σύστημα

Χρειάζεται να αντιληφθούμε το ζευγάρι όχι ως δύο απομονωμένα άτομα, αλλά ως ένα ζωντανό σύστημα που συνδιαμορφώνεται μέσα από:

• την αμοιβαιότητα (Ringstrom, 2014),

• την αμοιβαία αναγνώριση (Benjamin, 2004),

• τα ασυνείδητα πρότυπα σχέσης (Mitchell, 1988),

• τις μεταβιβαστικές διεργασίες που ζωντανεύουν στο «εδώ και τώρα» (Resek, 2022).

Έτσι θα κατανοήσουμε ότι στο πλαίσιο αυτό, η θεραπεία δεν περιορίζεται απλά στην επίλυση συγκρούσεων. Δημιουργείται ένας χώρος όπου οι σύντροφοι έχουν τη δυνατότητα να ξανασυναντηθούν, να μιλήσουν, να ακούσουν και να συνδημιουργήσουν ένα νέο αφήγημα για το «μαζί».

Συχνές Ερωτήσεις για τη Θεραπεία Ζεύγους(FAQ)

1. Χρειάζεται να είμαστε σε κρίση για να ξεκινήσουμε θεραπεία;Όχι. Η θεραπεία ζεύγους μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά. Πολλά ζευγάρια ξεκινούν για να ενισχύσουν την επικοινωνία τους πριν φτάσουν σε αδιέξοδο (Lebow & Snyder, 2022).

2. Μήπως ο θεραπευτής θα πάρει το μέρος του/της συντρόφου μου;Ο ρόλος του θεραπευτή δεν είναι να βρει τον «ένοχο», αλλά να βοηθήσει το ζευγάρι να δει τα μοτίβα που δημιουργούνται ανάμεσά τους και να βρει νέους τρόπους σύνδεσης (Ringstrom, 2014).

3. Πόσο διαρκεί η θεραπεία ζεύγους;Η διάρκεια εξαρτάται από τις ανάγκες κάθε ζευγαριού. Για κάποια ζευγάρια αρκούν μερικοί μήνες, ενώ για άλλα μπορεί να είναι μια μακροχρόνια διαδικασία υποστήριξης.

4. Αν έχει χαθεί η εμπιστοσύνη, μπορεί να ανακτηθεί;Ναι, παρόλο που αφορά μια δύσκολη και συχνά επίπονη διαδικασία. Η θεραπεία μπορεί να δημιουργήσει το πλαίσιο ώστε το ζευγάρι να επαναδιαπραγματευθεί την εμπιστοσύνη και να επουλώσει τις πληγές (Johnson, 2019). Βασική προϋπόθεση η από κοινού δέσμευση, διάθεση και επένδυση χρόνου, ενέργειας και συναισθημάτων.

5. Κι αν ο σύντροφός μου δεν θέλει να έρθει;Μερικές φορές η ατομική θεραπεία μπορεί να είναι μια πρώτη βοήθεια, για να κατανοήσει κανείς τα δικά του μοτίβα σχέσης. Να αποτελέσει έναν χώρο προσωπικής εξέλιξης και αναγνώρισης. Ωστόσο, η ουσιαστική αλλαγή στη δυναμική του ζευγαριού χρειάζεται και τους δύο παρόντες, όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά, αν η ανάγκη για αλλαγή είναι κοινή.

Συμπέρασμα

Ένα ζευγάρι που αποφασίζει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας με αίτημα τη σχέση του δεν σημαίνει αυτόματα ότι έχει αποτύχει· αποτελεί μία πράξη θάρρους και φροντίδας. Μέσα από μία τέτοια διαδικασία επιλέγουμε να δούμε τον άλλον με νέα μάτια, να του επιτρέψουμε να μας δει, να ακούσουμε όσα έμειναν στη σιωπή, να ακουστούμε και να φροντίσουμε κοινές πληγές ώστε να δημιουργήσουμε από την αρχή νέες βάσεις.

Ο διάλογος, η αμοιβαιότητα και η αναγνώριση αποτελούν καίρια συστατικά ώστε η σχέση να καταφέρει να γίνει ένα ζωντανό θεραπευτικό πεδίο, όπου το ζευγάρι θα δημιουργήσει την ευκαιρία να συναντηθεί ξανά.

Βιβλιογραφία

Benjamin, J. (2004). Beyond doer and done to: An intersubjective view of thirdness. Psychoanalytic Quarterly, 73(1), 5–46. https://doi.org/10.1002/j.2167-4086.2004.tb00151.x

Gigli, F., Velotti, P., & Zavattini, G. C. (2012). Working with couples between past and present: Some clinical implications. Couple and Family Psychoanalysis, 2(1), 65–79. https://doi.org/10.33212/cfp.v2n1.2012.65

Johnson, S. M. (2019). Attachment theory in practice: Emotionally focused therapy (EFT) with individuals, couples, and families. Guilford Press.

Lebow, J., & Snyder, D. K. (2022). Couple therapy in the 2020s: Current status and emerging developments. Family Process, 61(4), 1183–1199. https://doi.org/10.1111/famp.12795

Mitchell, S. A. (1988). Relational concepts in psychoanalysis: An integration. Harvard University Press.

Resek, S. (2022). Therapeutic change in couples therapy: The core dynamic. Clinical Social Work Journal, 51(3), 46–53. https://doi.org/10.1007/s10615-022-00864-3

Ringstrom, P. (2014). A relational psychoanalytic approach to couples psychotherapy. Routledge.

Zavattini, G. C., & Santona, A. (2008). Couple psychoanalytic psychotherapy: On unconscious joint. Sexologies, 17(Suppl.), S46–S47. https://doi.org/10.1016/S1158-1360(08)72643-4

Μαρία Φoύvτα

Ψυχολογία BA | Κλινική Ψυχολογία, MSc

Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία, Pgd

6945494044

Υπερείδου 6, Ηλιούπολη

www.mariafounda.com